Silbo gomero (język gwizdów)
Każde miejsce na świecie może pochwalić się takimi atrakcjami jak lokalna kuchnia, zabytkowa architektura czy krajobraz naturalny. Jednak tylko w jednym miejscu na Ziemi istnieje język gwizdów, który mieszkańcy wykorzystują jako jedną z form komunikacji. Jedynie La Gomera, ze względu na swoje uwarunkowania geograficzne i dzięki niezłomności mieszkańców, zachowała język, którego historia sięga wieków wstecz i który jest dziś bardziej żywy niż kiedykolwiek.
Pochodzenie języka gwizdów
Powstał wiele lat przed przybyciem na wyspy hiszpańskich zdobywców. Stworzyli go rdzenni Kanaryjczycy, pierwsi mieszkańcy La Gomery, kiedy jeszcze używali swojego języka – języka Guanczów. Począwszy od XVI wieku, język gwizdów zaczął dostosowywać się do kastylijskiego aż do uzyskania swojej obecnej formy.
Niegdyś często używany na całym archipelagu, na skutek rozwoju technologii, emigracji mieszkańców i napływu nowych, stracił na znaczeniu na pozostałych wyspach. Zupełnie inaczej rzecz się miała na Gomerze, która zawsze była najlepszą wizytówką języka gwizdów: ze względu na uwarunkowania geograficzne, liczne doliny, wąwozy i mury, język ten odegrał kluczową rolę w rozwoju lokalnych hodowli i rolnictwa. Powstał jako forma komunikacji na dużych dystansach pomiędzy pasterzami, docierając na odległość nawet do pięciu kilometrów.
Należy podkreślić, że nie chodzi tu o system z góry ustalonych kodów pozwalających na wyrażanie ograniczonych treści, ale o język w pełnym znaczeniu tego słowa, artykułowany, pozwalający na wymianę nieograniczonej liczby wiadomości, zawsze polegający na gwizdaniu. Poprzez naśladowanie lub kodyfikację języka, obecnie hiszpańskiego, fonetycznie redukuje go do sześciu dźwięków, dwóch samogłosek (wysokiej i niskiej) i czterech spółgłosek (wysokiej ciągłej, wysokiej przerywanej, niskiej ciągłej i niskiej przerywanej). Wysokość i ciągłość gwizdu pozwala odróżnić każde słowo.
Techniki gwizdania wymagają fizycznej precyzji i siły, którą można nabyć tylko dzięki stałej praktyce. Używa się ust, języka i dłoni, co odróżnia język gwizdów od każdego innego, który w celu wydobycia dźwięków o różnych częstotliwościach angażuje jedynie jamę ustną. Wszystko to sprawia, że język gwizdów jest naprawdę wyjątkowy.
Ocalić język gwizdów
W połowie XX wieku język gwizdów doznał bardzo poważnego kryzysu tożsamości. Wśród klasy średniej i wyższej używanie tego języka ograniczało się do pasterzy i rolników, a ponieważ rolnictwo traciło na znaczeniu dla lokalnej gospodarki, istniało bardzo duże ryzyko, że język gwizdów przestanie być używany. Wymarcie stało się realnym scenariuszem, ponieważ tylko kilka starszych osób było w stanie zarówno używać, jak i rozumieć język gwizdów. Jednak ludność postanowiła działać. To lokalna społeczność La Gomery stworzyła ośrodki nauczania języka gwizdów dla najmłodszych w stowarzyszeniach ojców i matek i w ramach zajęć pozalekcyjnych. To dowód miłości i dumy, jaką wzbudza ten język.
Kilka lat później władze regionalne i lokalne postanowiły połączyć siły, aby działać na rzecz ochrony języka gwizdów. Od 1999 roku jest przedmiotem obowiązkowym w klasach podstawowych i średnich, stworzono Szkołę Języka Gwizdów dla uczniów, którzy pragną kontynuować naukę i zdobyć uprawnienia potrzebne do nauczania innych, a także rozpoczęto proces digitalizacji wszystkich materiałów przeznaczonych do dystrybucji lokalnej i światowej.
Uznanie i badania międzynarodowe
Ze względu na swój wyjątkowy charakter język gwizdów w 2009 roku został wpisany na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Głównym powodem były wysiłki rządu mające na celu ocalenie i ekspansję języka. Jak wynika z raportu samej organizacji, znakomita większość mieszkańców La Gomery rozumie język gwizdów, ale tylko osoby urodzone przed 1950 r. i te, które uczęszczały na lekcje po 1999 r., mogą pochwalić się jego praktyczną znajomością.
Ponadto język gwizdów wzbudził zainteresowanie podczas badania języków zwierząt lub języków obcych przez Instytut SETI ze względu na jego zdolność do naturalnego kodowania języka w sposób bardzo odbiegający od pozostałych popularnych języków, którymi posługują się ludzie.
