Garajonay – skarb z innej epoki

Mgła wisi tu nad szczytami gigantów o wysokości ponad 30 metrów, nad zielonym płaszczem, który pokrywa korzenie, pnie i kamienie. „Ten las jest żywym organizmem, który wpływa na wszystko wokół” – wyjaśnia Marcelino del Arco, wykładowca na Uniwersytecie La Laguna. „Istnieje on tutaj od ponad dwóch milionów lat”. Naukowiec odnosi się do laurisilva, czyli lasu wawrzynowego w Parku Narodowym Garajonay, jednego z najznamienitszych tego rodzaju skupisk roślinnych na świecie, zlokalizowanego w gminie Hermigua, w samym sercu La Gomery.

Laurisilva to rodzaj spektakularnych lasów podzwrotnikowych, typowych dla wilgotnych i ciepłych miejsc, z dużymi drzewami, pnączami bejuco i lianami. „Musisz mieć duszę odkrywcy, poruszając się po tym obszarze rozciągającym się na prawie 4000 hektarów” – mówi specjalizujący się w roślinności kanaryjskiej Marcelino del Arco, który przeprowadził mapowanie roślin tego parku, wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w 1981 roku. Garajonay to też relikt, który pozwala nam przenieść się w czasie do trzeciorzędu. Tak właśnie wyglądał subtropikalny las, który pokrywał cały basen Morza Śródziemnego i Afrykę Północną 20 milionów lat temu.

„Warto zaobserwować, jak istotne są kwestie dotyczące jego wieku i ochrony” – dodaje del Arco. „W lesie dominują laurowce. Jednak w skład lasu wchodzą nie tylko drzewa wawrzynowe, ale także rośliny z innych rodzin, wszystkie z liśćmi, które przypominają te wawrzynowe i które nabierają czerwonawego koloru. Ponadto występują tu tilos (Ocotea foetens), które preferują bardzo wilgotne środowisko z przewagą mgieł. W samym tylko Garajonay żyje 484 gatunków flory” – dodaje. Mocán (Visnea mocanera), palo blanco (Picconia excelsa), barbusano (Apollonias barbujana), lokalne odmiany wrzosów (brezo, Erica canariensis) i mirtów (faya, Myrica faya) to niektóre z roślin, jakie można podziwiać w najbardziej suchych obszarach lasów wawrzynowych. W bardziej mokrych dolinach, tych skierowanych na północ, znajdują się tak zwane lasy wawrzynowe dolinowe z należącymi do wawrzynowatych viñátigos oraz tilos. Zaś na wilgotnych zboczach roztacza się las wawrzynowy skarpowy, który tworzą głównie drzewa wawrzynowe, faya (Morella faya) i acebiño (Ilex canariensis). Na szczytach, gdzie częstość występowania mgły nanoszonej przez pasaty jest większa, pojawiają się tajemnicze wrzosowiska szczytowe, zaś na południowym zboczu – formacje leśne z mirtem i wrzosem kanaryjskim, znane jako fayal-brezal. Rosną tu też gatunki rodzime i endemity typowe dla wysp. Pośród nich można wyróżnić dzikie drzewa pomarańczowe (Ilex perado Aiton), cedr makaronezyjski czy barbusano. Do tej grupy należą także liczne gatunki porostów, grzybów i mchów, pośród których zachowała się zróżnicowana fauna reprezentowana przez liczne bezkręgowce, płazy, gady i ptaki. Wśród wielkiego bogactwa awifauny wyróżniają się endemiczne gołębie: gołąb kanaryjski (Columba bollii) i gołąb laurowy (Columba junoniae).

Zanim człowiek zaludnił tę planetę, na wyspie La Gomera istniały już lasy wawrzynowe, które, jak mówi zoolog Pedro Oromí Masolver, powstały tu dzięki „ptakom, które zostawiły na lądzie różne przyniesione przez siebie nasiona”. Wędrując tutejszymi ścieżkami, łatwo uświadomić sobie, że lasy to nie tylko płuca planety, ale także jej pamiętnik. „Aby odbyć niezapomnianą wycieczkę przez Park Narodowy Garajonay, warto jest zabrać szkło powiększające, aby móc obserwować świat gatunków zamieszkujących laurisilva, kryjących się wewnątrz mchów, gdzie znajdują się najmniejsze stworzenia” – wyjaśnia Juana María González, profesor Wydziału Biologii na Uniwersytecie La Laguna.

Również Oromí Masolver uważa, że aby naprawdę poczuć moc natury podczas wędrówki po tym lesie, „trzeba podnosić kamienie, uważnie obserwować korę pni, lub podchodzić do spróchniałych gałęzi, gdzie można znaleźć unikatowe gatunki zwierząt lub dostrzec unikalne formy życia”. Biolog wyjaśnia, że jednym z jego najbardziej ekscytujących odkryć „było znalezienie w parku Garajonay gatunków jaskiniowych, które ewoluowały, aby żyć poza jaskiniami, gdyż na wyspie La Gomera ich nie ma. Tak właśnie funkcjonuje ten las”. Naukowiec wspomina, że kiedy po raz pierwszy przechadzał się po nim, kiedy jeszcze nigdy wcześniej nie widział lasu wawrzynowego, „(…) ten dantejski krajobraz, który wydaje się zniszczony, wprawił mnie w osłupienie; gdyż czysty las nie jest lasem bogatym w życie. Im więcej kłód, mchów i nieporządku jest na jego ścieżkach, tym bardziej jest przepełniony życiem”.

Jego szlaki przemierzają zwierzęta tylko tu spotykane, a jego endemiczne mchy rozwinęły zdolność zatrzymywania wody przez miesiące, działając jak gąbki. „Należy pamiętać, że las Garajonay znajduje się u bram pustyni, ponieważ takie jest geograficzne położenie Wysp Kanaryjskich, a jednak” – dodaje – „jest jednym z najistotniejszych na świecie i jednym z niewielu, które zachowały się jako obraz epoki trzeciorzędu”.

Eksperci podkreślają, że mgła jest niezbędnym elementem życia i magii tego lasu. „Mgła z «deszczem horyzontalnym» jest szczególnie ważna w obszarze grzbietowym. Tam formuje się bardzo intensywny mglisty deszcz, który pozwala na rozwój całego ekosystemu” – mówi del Arco. A w kwestii wiatru „(…) pasaty, jeśli uderzają z dużą siłą, pomagają donieść i zatrzymać wodę, która korzystnie wpływa na cały las”. Garajonay posiada Centrum Obsługi Ruchu Turystycznego w okolicy miejsca znanego jako Las Bolas, do którego można łatwo dojechać samochodem, autobusem lub rowerem ze stolicy, San Sebastián de la Gomera. Często odwiedzający wyspę decydują się, aby spędzić noc w jednym z ośrodków agroturystycznych w tej okolicy, która cieszy się wielkim zainteresowaniem miłośników sportów górskich i słynie ze spektakularnych wschodów słońca.